تاریخ ۲۶ آبان ۱۴۰۲
قطع شدن پا در بیماران دیابتی
یکی از ناگوارترین خطراتی که بیماران دیابتی را تهدید می کند، قطع شدن پاهایشان است. گرچه این مشکل در همه بیماران رخ نمیدهد، ولی به خاطر شیوع بسیار زیاد دیابت، موضوع جدی و شایعی است.
دیابت بیماری مزمنی است که در اثر کاهش یا فقدان ترشح هورمون انسولین در بدن یا بهدنبال عدم توانایی بدن در استفاده از انسولین بهوجود میآید.
انسولین هورمونی است که از غده لوزالمعده (پانکراس) ترشح میشود و در تبدیل غذا به انرژی مورد نیاز ما نقش بهسزایی دارد.
در صورتی که دیابت بهخوبی کنترل نشود، قند خون بیمار بالا میرود. بالا بودن قند خون برای مدت طولانی باعث صدمه به اعضای مختلف بدن و اختلال در سیستم ایمنی خواهد شد. بهطوری که اعصاب، کلیهها، چشم، عروق خونی و قلب همگی در معرض خطر قرار میگیرند.
بدیهی است که بهدنبال اختلال سیستم ایمنی، توانایی فرد در مقابله با عفونت ها کاهش مییابد.
در بین این عوارض، بروز مشکلات پا سریعتر و گستردهتر از سایر اختلالات است.
علل ایجاد زخم پا در بیماران دیابتی
1-قند خون بالا میتواند باعث آسیب اعصاب پاها شود، به خصوص در بیماران دیابتی که نتوانستهاند قند خون خود را به خوبی کنترل کنند. در این موارد، احساس حساسیت و درد در پاها کاهش مییابد و بدون اینکه بیمار آن را درک کند، پاها به خطر آسیب و زخم قرار میگیرند.
یک مثال واضح در این زمینه، آسیبهای ناشی از استفاده از کفش است. زمانی که شما یک جفت کفش جدید خریداری میکنید، پس از پوشیدن آن ممکن است در بخشی از پا احساس درد یا سوزش کنید. در این صورت، شما شاید تصمیم بگیرید شماره کفش را تغییر داده و یا یک کفش دیگر را انتخاب کنید.
دیابتیها جریان خون مناسبی در پاهایشان ندارند، بنابراین زخم هایشان دیر ترمیم میشود
یک فرد دیابتی که احساس درد و فشار را نمیتواند تجربه کند، ممکن است هنگام خرید کفش، نتواند درک کند که کفشی که میخرد، به قسمتی از پایش فشار و درد وارد میکند. اگر این شخص کفش را بخرد و بپوشد، ممکن است بعد از مدتی یک قسمت از پاش قطع شود یا حتی دچار آسیب جدیتری شود و سیاه شود.
این نشان میدهد که یک فرد دیابتی به راحتی ممکن است آسیب جدی به پای خود بزند و اگر در این مرحله به درستی مراقبت نشود، زخم پیشرفت کرده و باعث قطع پایش خواهد شد.
همچنین، اگر بیمار دیابتی که حس پاهایش کم شده است، با پای برهنه در منزل راه برود، ممکن است یک جسم کوچک به کف پایش بچسبد و او بدون آگاهی، روی آن راه برود. این باعث آسیب دیدن کف پایش و زمینهساز زخم شود.
2- افزایش قند خون به مدت طولانی، باعث تخریب عروق خونی و کاهش جریان خون در پاها میشود. به همین دلیل، افراد دیابتی دچار کاهش جریان خون در پاها میشوند و زخمهای آنها دیرتر بهبود مییابد.
3- وجود باکتریها و قارچها در محیطهای شیرین، منجر به رشد آنها و ایجاد عفونت در پوست و در نهایت بروز زخم در پا میشود. بنابراین، افزایش قند خون، محیط مناسبی را برای رشد باکتریها فراهم میکند و همچنین سیستم ایمنی را ضعیف میکند.
4- ترشح عرق و موادی که پوست پا را نرم و مرطوب میکنند، در بیماران دیابتی ممکن است دچار اختلال شود.
به طور کلی، این عوامل هنگام راه رفتن، باعث ایجاد فشار غیرطبیعی بر روی پوست، مفاصل و استخوانها میشود و باعث خشکی و شکنندگی پوست میشود. به این ترتیب، هر گونه زخم در پا، به سرعت به مرحله خطرناکی میرسد.
علائم آسیب پاها
– درد مداوم در پاها که میتواند به علل مختلفی از جمله استفاده از کفش های نامناسب، عفون های زمینهای، فشار روی پا، وجود تاول و یا خود دیابت باشد.
– قرمزی پا که بهعلت عفونت (بهخصوص اطراف زخم) یا فشار غیرطبیعی جوراب یا کفش بهوجود میآید.
بیماران دیابتی اگر یک زخم کوچک در پایشان ایجاد شد، سریع به پزشک متخصص داخلی یا فوقتخصص غدد مراجعه کنند
– ورم پاها که نشانه التهاب یا عفونت، استفاده از کفش نامناسب و یا کندی جریان خون میباشد. سایر نشانههای گردش ضعیف جریان خون عبارت است از عدم رشد موهای پا و نازک و براق شدن پوست پا.
– حرارت موضعی که نشاندهنده عفونت یا التهاب است. گاهی هم بهعلت عدم بهبودی یا روند آهسته بهبودی زخم های پا میباشد.
– هر گونه آسیب حتی جزئی در پا میتواند یک علامت هشدار جدی باشد، چراکه ممکن است ناشی از پوشش نامناسب، صدمات و یا عفونت باشد.
– خروج ترشحات چرکی از زخم پا علامت عفونت است.
– مشکل در راه رفتن نشانه وجود اختلالات مفصلی، عفونت جدی و یا کفش نامناسب میباشد.
– وجود تب و لرز در ارتباط با زخم پا نشانه عفونت جدی و کلی بدن است، که زندگی فرد را تهدید میکند.
پیشگیری از زخم شدن پا
افراد دیابتی، به ویژه کسانی که مدت طولانی از ابتلا به این بیماری رنج میبرند و همچنین افرادی که حس پاهایشان کم شده است، باید روزانه به دقت وارسی و تمیزی پاهای خود را رعایت کرده و از کرمهای مرطوبکننده خاص برای پوست پا استفاده کنند.
آنها باید در انتخاب کفش مناسب با دقت عمل کرده و از کفشی که فشاری بر روی نقاط مختلف پا ایجاد نمیکند و همچنین تنگ نیست استفاده کنند.
هرگز نباید با پای برهنه، حتی در داخل خانه، قدم برداشته و باید همیشه جوراب و کفش مناسب (در خانه هم میتواند صندل باشد) را پوشیده باشند.
در صورت بروز حتی یک زخم کوچک در پا، باید بلافاصله به پزشک متخصص داخلی یا فوقتخصص غدد مراجعه کرده و درمان مناسب را انجام دهند.
درمان زخم پای دیابتی
درمان پای دیابتی به نوع و شدت زخم بستگی دارد:
– در زخم های سطحی که لایههای رویی پوست را در بر میگیرند، درمان بهصورت تمیز کردن زخم و برداشتن پوست ها و بافت های مرده از روی زخم (پینه و دلمه) میباشد.
زخم هایی وجود دارند که تا لایههای عمیقتر پوست و حتی گاهی عضلات و استخوان ها نیز نفوذ کردهاند که در اینگونه موارد بیمار باید در بیمارستان بستری شود
در صورت وجود هر نوع عفونت، مصرف آنتیبیوتیک ضرورت دارد. گاهی اوقات از بیمار یا همراهان وی خواسته میشود تا روزی دو بار پانسمان محل زخم را تعویض نمایند.
– به بیمار توصیه میشود که به اندازهی ممکن اجتناب کند از قرار دادن وزن بدن بر روی پاهای خود و پاهای خود را بالا نگه دارد. در صورت لزوم، میتوانند از عصا یا واکر استفاده کنند تا حرکت خود را انجام دهند. باید حداقل یک بار در هفته، یکی از اعضای تیم درمانی روند زخم پا را بررسی کند و بهبود آن را پیگیری کند.
– زخم هایی وجود دارند که تا لایههای عمیقتر پوست و حتی گاهی عضلات و استخوان ها نیز نفوذ کردهاند که در اینگونه موارد بیمار باید در بیمارستان بستری شود.
معمولا بررسی های دقیق آزمایشگاهی، اسکن و … در بیمارستان انجام میشود و آنتیبیوتیکهای وریدی نیز تجویز میشود. گاهی اوقات به منظور برداشتن بافت یا استخوان عفونی، عمل جراحی ضرورت دارد.
فرآوری: نیره ولدخانی
منابع:
سایت تخصصی دیابت در ایران
جام جم – دکتر رضا کریمی ، فوق تخصص بیماریهای غدد