انواع پروتز مچ دست: استفاده از مچ مصنوعی بعد از قطع دست

عملکرد دست انسان پیچیده‌ترین مشکل مهندسی در ساخت پروتزهاست. حرکات چندگانه همزمان و توانایی تطابق پیدا کردن و گرفتن اشیاء در زوایای مختلف و با مقدار فشار مختلف در حین بازخورد دادن به مغز، آن هم بدون دید بصری باور کردنی نیست. پروتز اعضای بالا تنه برای چندین دهه جایی در پیشرفت‌های تکنولوژی پزشکی نداشت. دستگاه‌های مکانیکی هنوز هم در بسیاری از موارد استفاده می‌شوند. این دستگاه‌های مکان خاصی برای انجام کارهای سنگین مثل بلند کردن یا نگاه داشتن ابزار دارند که در بیشتر اوقات یک چنگک یا قلاب است. دست‌های مکانیکی سطحی از کارکردهای ساده را برای فرد ممکن می‌سازند: به هم رساندن نوک انگشتان دوم و سوم و شست و همچنین ظاهر معمولی دست.

 انواع مصدومیت‌های دست

دومین نوع عمده مصدومیت‌های دستی که منجر به در رفتن (جدا شدن) مفاصل مچ دست می‌شود عبارتند از مصدومیت‌های منجر به له شدن، که در چنین مصدومیت‌هایی بخاطر آسیب بیش از حد به بافت‌ها، پزشک نمی‌تواند دست را نجات دهد و مصدومیت‌های بریدگی از مچ که انگشتان دست و کف دست را از کار خواهد انداخت.

پزشکان سعی می‌کنند تا با دست قطع شده پروتزی بسازند که به بازو، ساعد و دست شکلی یکپارچه بخشیده و تا حدودی عملکرد دست را برای شخص ایفا نماید. در قطع عضوهای از ناحیه دست، تمام بافت مرده و آسیب دیده جدا خواهد شد.  از آنجایی که پزشکان نمی‌توانند با اطمینان کامل بگویند کدام بافت سالم مانده و کدام بافت از بین خواهد رفت، بسیاری از قطع عضوهای دست بصورت مرحله‌ای انجام می‌شود و زخم تنها زمانی بخیه خواهد شد که پزشک به این نتیجه برسد تنها بافت سالم روی ساعد شخص باقی مانده است.

نقص عضو مچ دست در برابر نقص عضوهای زیر آرنج 

بهتر است با جراحی قطع عضو انجام شده و دست از ناحیه ساعد قطع نشود زیرا معمولاً می‌توان با قطع دست از ناحیه زیر مچ، حرکت مچ را حفظ کرد. در صورت امکان، می‌توان پوست کف دست را نیز نجات داد تا به خوبی روی یک دست پروتزی نشسته و ظاهری طبیعی به دست پروتزی ببخشد.  عضلات ساعد دست با دقت به استخوان‌های مچ متصل می‌شوند تا مچ دست بتواند خم و باز شده و حرکات چرخشی دست را انجام دهد.  اگر مچ دست نجات پیدا کند، فرد می‌تواند با پروتز خود کارهایی را انجام دهد که به دو دست نیاز دارند، ولی در صورت قطع عضو از ناحیه‌ای بالاتر از مچ دیگر چنین امکانی وجود نخواهد داشت.

در این نوع از قطع عضو، می‌توان از دستگاه پروتزی استفاده کرد که با سیگنال‌های مایو الکتریک (سیگنال‌های عضلانی) کار می‌کنند یا از دستگاه‌های پروتز مکانیکی بهره برد.  برخی از افراد آنقدر که به زیبایی دست خود اهمیت می‌دهند به عملکرد آن اهمیتی نمی‌دهند و به همین خاطر پروتزی را انتخاب می‌کنند که عملکرد کمتری دارد و ظاهر آن طبیعی‌تر است.

پروتز 

اکثر پروتزهای دست در ناحیه جدا شدن مفصل مچ و قطع عضوهای زیر آرنج ساخته می‌شوند.  چند پروتز برای آن دسته از افرادی که قطع عضو بالای آرنج دارند نیز وجود دارد، علت کم بودن تنوع پروتزهای بالای آرنج این است که در این نوع مصدومیت‌ها پزشک سعی می‌کند تا جای ممکن دست را حفظ کند به جای آن که بازو را از بالای آرنج قطع نماید. یکی از اهداف قطع عضوهای ناحیه بازو پیدا کردن یک پروتز متناسب با مچ دست یا ساعد آسیب دیده در اولین فرصت ممکن، یعنی سی روز اول قطع عضو، است.  این کار برای اعتماد به نفس شخص دچار قطع عضو شده بسیار مهم است و همچنین احتمال قبولی پروتز را افزایش می‌دهد.

در واقع، وقتی پزشکان می‌خواهند پروتز را به ساعد یا مچ دست وصل کنند، این کار را در پنج مرحله انجام می‌دهد.  در سی روز اول پروتز فوری استفاده می‌شود که این نوع پروتز عملکرد چندانی ندارد.  بعد از حدود 6 الی 12 هفته از یک پروتز آموزشی استفاده می‌شود که مکانیکی است و بعد از آن یک پروتز دائمی مکانیکی نصب خواهد شد.  پس از 4 الی 6 ماه، دستگاه الکتریکی متصل خواهد شد، که تا انتهای عمر مفید پروتز روی آن خواهد ماند.

نحوه عملکرد پروتز 

بعضی از پروتزها را می‌توان با استفاده از مهار به شانه و کمر متصل کرد.  با این کار می‌توان پروتز را به بهترین نحو مهار کرد تا به خوبی روی محل نصب خود بماند و عملکرد بهتری داشته باشد. برخی از افراد از پروتزهای خود تعلیقی استفاده می‌کنند که بدون نیاز به کمک روی محل نصب خود می‌مانند.  پروتزهای مچ دست غالباً خود تعلیقی است، ولی بخاطر وزن بالای پروتزهای ساعد، این نوع پروتزها به مقداری مهار نیاز دارند.

برخی از پروتزها به عملکردی بسیار بالاتری نیاز دارند، از جمله پروتز پنجه دست.  این پروتز می‌تواند در دست گرفتن و نگاه داشتن اجسام را به خوبی انجام دهد ولی از لحاظ زیبایی شکل مطلوبی ندارد.  یکی دیگر از پروتزهای موجود در بازار، که می‌توان از آن برای مدت زمانی طولانی استفاده کرد، با روکشی ساخته شده از جنس سیلیکون است و ظاهری شبیه به دست دارد، در این پروتز از الکترودهای مایوالکتریک استفاده شده است که با سیگنال‌هایی که از عضلات باقیمانده روی دست دریافت می‌کند به دست مصنوعی سیگنال‌هایی می‌فرستد تا همچون یک دست واقعی باز و بسته شود.

گزینه‌های پروتز 

یکی از گزینه‌های پیش روی شخص این است که از پروتز استفاده نکند. برای بعضی افراد، این بهترین و راحت‌ترین گزینه است. ممکن است استفاده از پروتز مزیت عملکردی محدودی برای فرد داشته باشد ولی برخی از بیماران شاید ترجیح دهند تا به نقص عضو خود عادت کند. ضمناً ممکن است شخص از پروتزهای قبلی که استفاده کرده تجربه ناخوشایندی داشته یا علاقه‌ای به انجام جراحی اصلاحی نداشته باشد؛ زیرا گاهی اوقات برای جا انداختن کامل پروتز به جراحی اصلاحی نیاز خواهد بود.

پروتزهای غیر فعال

یکی دیگر از گزینه‌های پروتز برای اعضای بالا تنه که صرفاً استفاده زیبایی شناختی دارد، پروتزهای غیر فعال است. این پروتزها برای کسانی مناسب است که نیازی به عملکردهای دست مثل کنترل یا گرفتن اجسام ندارند، بلکه به دنبال زیبایی طبیعی پروتز هستند.

پروتز سنتی یا مکانیکی 

پروتزهای سنتی یا مکانیکی یکی از گزینه‌های پرطرفدار در بین افراد متقاضی برای پروتزهای بالا تنه است. این نوع پروتزها با استفاده از یک مهار دور شانه یا کمر شخص در جای خود محکم می‌شود. این پروتز با حرکات بدن کنترل می‌شود، به این صورت که از یک کابل استفاده می‌کند که یک سر کار به مهار متصل است و سر دیگر آن به پروتز دست. بسیاری از افراد حس می‌کنند که این نوع پروتز طیف وسیعی از عملکردهای اولیه و کنترل دست را برای آنها فراهم می‌کند.

پروتزهای الکتریکی 

یکی دیگر از گزینه‌های پروتزهای الکتریکی است که با استفاده موتورهای الکتریکی می‌توان دست را باز و بسته کرد و همچنین آرنج را خم و راست کرده یا چرخش مچ دست انجام داد. این پروتز کنترل زیادی را برای شخص فراهم می‌آورد.

پروتزهای مایو الکتریک 

یکی از محبوب‌ترین انواع پروتز، پروتزهای مایو الکتریک هستند. کاربر می‌تواند این نوع پروتز را با استفاده از انقباض عضلانی در باقیمانده بافت خود کنترل نماید، با این کار سیگنال‌هایی تولید می‌شود که موتور داخل آرنج، مچ یا دست فعال می‌شود. برخی از افراد می‌گویند که پروتزهای مایو الکتریک دامنه حرکتی بیشتر، ظاهری طبیعی‌تر و عملکردی بهتر دارند. همچنین استفاده از این پروتزها راحت‌تر است زیرا مهار این نوع پروتزها یا کوچک‌تر هستند یا بطور کامل حذف شده‌اند.

پروتزهای هایبرید 

ترکیب عناصری از پروتزهای مکانیکی و الکتریکی باعث ایجاد گزینه جدیدی شده است، یعنی پروتزهای هایبرید. پروتزهای هایبرید این امکان خاص را به کاربر می‌دهند تا بطور همزمان از آرنج و دست خود استفاده کند. این خصوصیت می‌تواند توانایی بازتوانبخشی برخی افراد به طرز قابل توجهی افزایش دهد.

در نهایت پروتزهای انطباقی یا پروتزهای با کارکرد ویژه برای کسانی ساخته شده است که نمی‌توان با سایر گزینه‌ها به نیازهای شغلی و حرفه‌ای آنها را پاسخ داد. با توجه به فعالیت‌های فرد می‌توان از دستگاه‌های متنوعی بهره برد. برای مثال، می‌توان تغییراتی را در پروتز برای عکاسان، شناگران، بازیکنان بسکتبال، بیسبال، گلف، ماهیگیری و غیره ایجاد کرد.

سوالات متداول 

من به تازگی از ناحیه مچ دست دچار قطع عضو شده‌ام. چه مدت باید صبر کنم تا بتوانم از یک پروتز استفاده کنم؟ 

اگر به تازگی دچار قطع عضو شده‌اید، پزشک باید صبر کند تا زخم شما التیام یافته و سپس فرآیند قالب‌گیری برای نصب پروتز را آغاز کند. این کار معمولاً 4 الی 6 هفته پس از قطع عضو انجام می‌شود. در طول زمان بهبودی، باید سعی کنید که تا جای ممکن بخش‌های باقیمانده بازو و دست را حرکت دهید تا از خشک شدن آن پیشگیری نمایید.

چه مدت طول می‌کشد تا پروتز دریافت کنم؟ 

ساخت پروتز یک فرآیند پیچیده است و مدت زمانی طولانی برای تکمیل آن نیاز خواهد بود. هر نوع پروتزی را می‌توان برای هرکسی طراحی کرد ولی برخی از اجزای پروتز باید از خارج از کشور سفارش داده شوند که ممکن است این موضوع در فرآیند ساخت پروتز اندکی تأخیر ایجاد کند. فرآیند قالب گیری، از قالب گیری اولیه تا اندازه کردن و آموزش نهایی معمولاً بین 4 الی 8 هفته طول می‌کشد.

هزینه پروتز چقدر خواهد بود؟ 

عواملی زیادی وجود دارد که بر هزینه پروتز نقش مستقیم خواهد داشت. حتی قیمت یک پروتز ساده غیر فعال (پروتز زیبایی) بدون هیچ موتورحرکتی بسته به میزان قطع عضو و نوع مواد مورد استفاده در پروتز متغیر است.

دوام پروتز چه مدت خواهد بود؟ 

عمر مفید پروتز، همچون هر محصول دیگری، تا حد زیادی به میزان استعمال و مراقبت و نگهداری از پروتز بستگی دارد.

اکثر پزشکان می‌گویند که یک پروتز با تعمیر و نگهداری نسبتاً خوب حداقل پنج سال دوام خواهد داشت. با تغییرات فیزیولوژیکی، از جمله رشد بدن بیمار، باید پیش از آنکه مواد پروتز از بین برود اندازه پروتز را دوباره تنظیم کرد.