قطع عضو یا آمپوتاسیون چیست؟
بشر همواره در نتیجه بیماری، حادثه، درگیری و یا به عنوان مجازات جرم، قطع عضو را تجربه کرده است و به دنبال آن در پی ساختن جایگزینی برای آن اندام از دست رفته، به منظور بهبود عملکرد، افزایش زیبایی ظاهری، مراقبت و یا ترکیبی از این ها بوده است.
قطع عضو می تواند مادرزادی باشد و یا بعد از تولد رخ داده باشد. از دلایل عمده قطع عضو می توان به بیماری های عروقی، عفونت ها، تومور ها و حادثه یا تروما اشاره کرد.
زمانی که بیمار از ضرورت قطع عضو آگاهی می‌یابد، طبعاً دچار نگرانی و ناراحتی شدیدی میشود. هرچند تغییر شیوه زندگی پس از قطع عضو کاری دشوار است، اما افراد بسیاری هستند که پس از قطع اندام توانسته‌اند زندگی خود را به خوبی مدیریت کنند و از یک زندگی فعال و پربار لذت ببرند. اندام‌های مصنوعی به بیماران کمک می‌کند تا توانایی از دست رفته خود را پس از قطع عضو بازیابند..
انواع قطع عضو
انواع قطع عضوهای اندام تحتانی
انواع بسیار مختلفی از قطع عضوهای اندام تحتانی شامل ران، زانو، مچ پا و آمپوتاسیون‌های پا وجود دارند. توانبخشی شما ممکن است به طور قابل توجهی متفاوت باشد، به نوع قطع عضوی که دچار آن شده‌اید بستگی دارد. انواع مختلفی از پروتزها و ابزارهای کمک به راه رفتن وجود داشته که برای اقسام مختلف آمپوتاسیون استفاده میشود، بنابراین فیزیوتراپیست شما باید از نوع قطع عضوی که دارید مطلع باشد. از طرفی شما باید برای رسیدن دوباره به عملکرد طبیعی راه رفتن، توانایی خود را به حداکثر برسانید. اگر شما دچار یک آمپوتاسیون شده‌اید، اطمینان حاصل کنید که با نوع آن قطع عضو آشنا هستید.
به یاد داشته باشید که آمپوتاسیون اندام تحتانی، یک جراحی پیچیده است و پروسه توانبخشی افراد بسیاری را درگیر می‌کند. این افراد عبارتند از فیزیوتراپیست شما، کاردرمان، مددکار اجتماعی، روانشناس و پزشک. آنها باید با یکدیگر همکاری کرده تا قابلیت تحرک اعضای شما را به حداکثر رسانده و یک نتیجه مثبت پس از آمپوتاسیون اندام تحتانی به دست آورید.
آمپوتاسیون بالای زانو
آمپوتاسیون بالای زانو (AKA) جایی است که پا از میان استخوان ران بالای مفصل زانو قطع میشود. این نوع از آمپوتاسیون به عنوان یک آمپوتاسیون ترانس‌فرمال نیز ارجاع داده میشود.
بیشترین آمپوتاسیون در قسمت میانی استخوان ران اتفاق می‌افتد. اندام باقی مانده از استخوان ران تشکیل شده و مفصل زانو وجود نخواهد داشت. یک AKA ممکن است باعث از بین رفتن قابل توجه کنترل ماهیچه‌ای در عضلات عقب ران و عضلات چهار سر شود که راه رفتن با یک پروتز را مشکل می‌سازد.
در قطع عضو بالای زانو مجبور به استفاده از مفاصلی هستیم که بتواند ویژگی های بیومکانیکال زانو طبیعی را برای فرد ایجاد کند و دامنه حرکتی لار را در حین حرکت به فرد القا کند.
آمپوتاسیون زیر زانو
یک آمپوتاسیون زیر زانو (BKA)،که به عنوان آمپوتاسیون ترانس‌تیبیال نیز شناخته میشود، یک قطع عضو از میان استخوان ساق پای شما است.BKA رایج‌ترین قطع عضو انجام شده است و خطر ناشی از عوارض جدی پس از عمل جراحی در یکBKA بسیار کمتر از آمپوتاسیون ترانس‌فرمال می‌باشد.
دلایل قطع عضو
قطع اندام به دلایل بسیاری ضرورت می‌یابد که شایع‌ترین آنها گردش خون نامناسب به دلیل آسیب دیدن یا تنگ شدن شاهرگ‌ها یا ابتلا به بیماری عروق محیطی است. زمانی که جریان خون کافی نباشد، سلول‌های بدن اکسیژن و مواد مغذی لازم را از راه جریان خون دریافت نمی‌کند. در نتیجه مرگ و عفونت بافت آسیب دیده شروع میشود. علل دیگر قطع عضو عبارت است از:
- آسیب دیدگی شدید، برای مثال پس از تصادف خودرو یا سوختگی شدید
- تومور سرطانی استخوان یا ماهیچه عضو
- عفونت شدیدی که با مصرف آنتی بیوتیک یا درمان‌های دیگر برطرف نشود.
- ضخیم شدن بافت عصبی، موسوم به نوروم
- سرمازدگی
قطع عضو چه عوارضی را میتواند به همراه داشته باشد
در افراد مسن عمل جراحی قطع عضو ریسک بالایی دارد. در این افراد احتمال مرگ و میر بعد از یک جراحی قطع عضو بزرگ ۲۰-۱۰ درصد است. البته در جوانترها این احتمال بسیار پایینتر است.
بعد از انجام جراحی قطع عضو ممکن است عوارضی ایجاد شود. بعضی از این عوارض زودرس هستند و در چند روز بعد از انجام عمل جراحی ایجاد میشوند و بعضی دیگر دیررس بوده و بتدریج ایجاد میشوند.
مهمترین عوارض زودرس قطع اندام عبارتند از
عفونت
بعد از هر عمل جراحی قطع عضو ممکن است عفونت ایجاد شود. این عفونت ممکن است سطحی باشد که ممکن است با تجویز آنتی بیوتیک بهبود یابد و یا ممکن است عمقی باشد که در این صورت بیمار باید مجددا تحت عمل جراحی قرار گرفته تا بافت های مرده و عفونی و ترشحات چرکی خارج شوند. گاهی اوقت ممکن است با خارج کردن چند بخیه از محل عمل به خروج ترشحات و بهبود عفونت کمک کرد.
نکروز و سیاه شدن قسمتی از استامپ
گاهی اوقات جریان خون قسمتی از پوست استامپ کم بوده که موجب میشود آن قسمت سیاه شده و سلول های آن بمیرند. بافت مرده باید حتما به توسط جراحی خارج شود تا خطر عفونت از بین برود
هماتوم
هماتوم به معنای تجمع خون در یک فضای بسته است و بعد از قطع عضو معمولا از عروق خونی که خوب بسته نشده اند ایجاد میشود. در این موارد باید هماتوم خارج شود و استامپ پانسمان فشاری شود تا مجددا خونریزی نکند. باقی ماندن هماتوم در بافت میتواند خطر ایجاد عفونت را بیشتر کند.
لخته شدن خون در وریدهای اندام
برای پیشگیری از لخته شدن خون در اندام بعد از جراحی داروهای خاصی به بیمار داده میشود.
قطع عضو میتواند با عوارض احتمالی دیررسی هم همراه باشد. مهمترین عوارض دیررس قطع عضو عبارتند از
زخم فشاری
گاهی اوقات به علت فیت نبودن استامپ در سوکت ( یا به علت لق شدن سوکت به علت لاغر شدن استامپ) ممکن است به قسمت هایی از استامپ فشار زیادی وارد شود.
ابتدا پوست قسمت هایی از استامپ قرمز میشود و بعد از مدتی تاول زده و زخم میشود. درمان این وضعیت اینست که تغییراتی در سوکت داده شود تا با استامپ هماهنگ شود. در صورت موثر نبودن ممکن است نیاز به جراحی مجدد استامپ وجود داشته باشد.
جایگزینی عضو قطع شده با اندام مصنوعی و پروتز
پروتز چیست ؟ شاید بار ها اسم پروتز به گوشتان خورده باشد و یک تصور ذهنی از آن در ذهن خود داشته باشید، اما این تصور ممکن است با واقعیت مغایرت داشته باشد یا تنها جزیی از انواع پروتز ها را در بر گیرد. در این پست قصد داریم به معرفی « پروتز » بپردازیم و به طور کلی، نگاهی به انواع آن داشته باشیم.
انتخاب و استفاده از پروتزها
عواملی که در انتخاب عضو مصنوعی نقش دارند عبارتند از:
- موقعیت و میزان قطع عضو
- وضعیت اندام باقی مانده
- میزان فعالیت خصوصا برای پای مصنوعی
- اهداف و نیازهای ویژه بیمار
طراحی و ساخت پروتزها توسط افراد متخصص در این امر صورت می‌گیرد. معمولا بعد از رفع تورم و جراحات ناشی از قطع عضو، ساخت اندام مصنوعی در بیمارستان آغاز میشود. مراحل ساخت اندام مصنوعی شامل:
- اندازه‌گیری انتهای عضو قطع شده و عضو سالم مقابل
- ساخت قالب گچی
- ساخت سوکت
- اتصال بدنه
- تنظیم پروتز
بسته به بهبود زخم ناشی از قطع عضو و همچنین راحتی بیمار، ممکن است بیمار ظرف چند هفته بعد از جراحی تمرین استفاده از اندام ساختگی را آغاز کند. نحوه استفاده و مراقبت از پروتزها معمولا توسط درمانگرها آموزش داده میشود.
