تاریخ ۲۶ آبان ۱۴۰۲
آرتروز زانو چیست؟
آرتروز زانو یکی از رایج‌ترین نوع آرتروز است که تخریب و فرسایش مزمن غضروف مفصلی اطراف زانو را نشان می‌دهد. این بیماری معمولاً افراد بالای ۴۵ سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما احتمال ابتلا به آرتروز زانو در هر سنی وجود دارد. غضروف مفصلی صافی روی استخوان‌های مفصل زانو (پشت کشکک زانو، پایین استخوان ران و بالای استخوان درشت نی) را پوشانده و در زمان بروز آرتروز زانو، تغییراتی تدریجی می‌کند. این تغییرات شامل از دست دادن خاصیت کشسانی، سفت شدن، ترک خوردن و آسیب دیدن آسان‌تر غضروف هنگام فعالیت یا ضربه است. به دلیل ناهمواری غضروف، استخوان‌ها نمی‌توانند به راحتی حرکت کنند که باعث تحریک استخوان و درد زانو میشود. همچنین، سر استخوان‌های درگیر ضخیم میشود و خارهای استخوانی شکل می‌گیرند.
همچنین ممکن است قطعه‌های کوچکی از غضروف شکسته شده پیرامون ناحیه داخلی زانو شناور باشند. در غضروف بیش از نیمی از مبتلایان به آرتروز مفصل زانو رسوب‌های مواد معدنی نیز وجود دارد. به علاوه غلظت مایع مفصلی نیز تغییر می‌کند، رقیق‌تر میشود و چسبناکیش کاهش می‌یابد و در نتیجه میزان خاصیت حفاظت کنندگی و روان کنندگی حرکتی‌اش رو به کاستی می‌گذارد در نتیجه به تدریجدرد زانو شروه می شود و شما باید به پزشک مراجعه کنید تا بهترین روش درمان آرتروز زانو را برایتان تجویز نماید.
شدت بیماری آرتروز در افراد مختلف متفاوت است، گاهی شدت بیماری ملایم است و با علائم خفیف یا هیچ علامتی همراه نیست؛ اما در موارد پیشرفته‌ی آرتروز زانو، غضروف تا حدی فرسایش می‌یابد که استخوان‌ها روی یکدیگر ساییده میشوند و در نتیجه استخوان‌ها آسیب می‌بینند و بیمار متحمل زانو درد شدید میشود. اگرچه استئوآرتریت گونه‌ی غیرالتهابی آرتروز به شمار می‌رود، با این وجود با اندکی التهاب همراه است. البته شدت آن قابل مقایسه با التهاب ناشی از گونه‌های التهابی آرتروزهایی مانند آرتریت روماتوئید نیست. چون علت درد زانوو ساییدگی زانو عموماً بین افراد مسن و میانسال شایع است و به مرور زمان تشدید میشود، به عنوان یک بیماری “فرسایشی” در نظر گرفته می‌شد.
با این وجود، فعالیت طبیعی منجر به بروز آرتروز زانو نمی‌شود، و علت آرتروز زانو و تحلیل و از بین رفتن غضروف مشخص نیست. در پژوهش انجام شده از سوی مرکز بیماری‌های عضلانی و آرتروز دانشکده پزشکی دانشگاه هند، پس از شناسایی آنزیم‌های آسیب زننده به غضروف مفصلی، آنتی بیوتیکی به نام دکسی سایکلین که خاصیت بازدارندگی این آنزیم‌ها را دارد مورد امتحان قرار گرفت و ملاحظه شد که سرعت تحلیل غضروف و ساییدگی زانو با استفاده از این دارو آهسته‌تر میشود.
ضمناً روغن کبد ماهی کاد نیز از خاصیت بازدارندگی آنزیمی مشابهی برخوردار است. بسیاری از بیماران مبتلا به آرتروز زانو به دلیل درد زانو یا به تصور تشدید علائم در نتیجه انجام فعالیت، میزان فعالیت خود را کاهش می‌دهند. به این ترتیب عضله‌های نگهدارنده‌ی زانو ضعیف‌تر میشوند و فشار بیشتری بر مفصل زانو وارد میشود و درمان زانو درد به تعویق می افتد .
آرتریت به زبان ساده یعنی التهاب مفاصل که می‌تواند بر اثر علل مختلفی ایجاد شود. دو نوع شایع آرتریت عبارتند از آرتروز و روماتیسم. آرتروز مفصل زانو یکی از مشکلات بسیار شایع است، که اغلب در سنین میانسالی آغاز میشود و در سنین ۶۰ سالگی شدت می‌یابد و آشکار میشود و از دلایل اصلی خشکی زانو می باشد .
علائم و نشانه ها آرتروز زانو
غضروف به تدریج از بین می‌رود و گاهی هیچ علامتی در مراحل ابتدایی آرتروز زانو وجود ندارد. علائم آرتروز زانو عبارت‌اند از:
سفتی (به ویژه سفتی صبحگاهی زانو)، درد زانویی که با بالا و پایین رفتن از پله‌ها تشدید میشود، محدودیت دامنه حرکتی، احساس خرد شدن زانو و ضعف آن. همچنین ممکن است ورم زانو ایجاد شود، اما در هر حال قرمز و داغ نخواهد بود. البته علائمی چون درد منتشر مفصل زانو و صدا دادن زانو می‌توانند ناشی از عارضه “زانوی دونده” نیز باشند.
عارضه‌ی مزبور علت زانو درد در تمامی گروه‌های سنی، از نوجوانان تا بزرگسالان، محسوب میشود. تورم زانو در اثر انباشته شدن بیش از حد مایع درون مفصل زانو رخ می‌دهد. غضروف آسیب دیده‌ی مفصل به التهاب پوشش یا غشاء مفصلی (سینوویوم) و تولید بیش از حد مایع مفصلی (مایع سینوویال) دامن می‌زند. انباشته شدن مایع اضافی درون مفصل را در اصطلاح “افیوژن” مفصلی گویند، از افیوژن مفصلی زانو گاهی با عبارت “آب آوردن زانو” نیز یاد میشود.
افیوژن مفصلی زانو در برخی موارد به برجستگی پشت زانو (کیست بیکر) و درد پشت زانو منجر می‌گردد. التهاب در موارد پیشرفته در صورت شناور شدن قطعه‌های کوچکی از غضروف شکسته شده اطراف ناحیه‌ی داخلی مفصل زانو و در نتیجه تحریک و التهاب بافت نرم مفصل نیز رخ می‌دهد. به علاوه مفصل در موارد پیشرفته‌ی بیماری شکل طبیعی خود را از دست می‌دهد. غضروف از توانایی محدودی برای ترمیم خود برخوردار است؛
بنابراین بدن با تشکیل زائده‌های استخوانی واکنشی جبرانی نشان می‌دهد که به بزرگ شدن آشکار مفصل می‌انجامد. بروز نشانه ها همواره با میزان آسیب مفصل مرتبط نیست، گاهی علایم آرتروز زانو بدون هیچ دلیل مشخصی می‌آیند و می‌روند و در نتیجه ارزیابی نتیجه‌بخش بودن درمان را دشوار می‌سازند. ورزش زانو درد به منظور قوی نگه داشتن عضله‌های نگه دارنده‌ی زانو، نداشتن اضافه وزن و اجتناب از انجام ورزش های پربرخورد در کاهش علائم آرتروز زانو مؤثر است.
عوامل ابتلا به آرتروز زانو چیست؟
آسیب دیدگی زانو از رایج ترین علت ارتروز زانو است اما موارد دیگری هم مانند بیماری آرتروز زانو باعث از بین رفتن و ناراحتی مفصل میشود.علل شایع زانو درد در افراد جوان تر عبارتند از استفاده بیش از حد از زانو و آسیب دیدگی. همچنین زانو درد می تواند ناشی از عفونت (به عنوان مثال استئومیلیت، بورسیت سپتیک) و بیماری هایی خاص باشد. سوزن سوزن شدن زانو یک وضعیت بسیار آزاردهنده و مضطرب کننده است که ممکن است نگذارد که فعالیت‌های روزمره و روتینی خود را انجام دهید. گاهی گزگز زانو عاجز کننده می‌باشد طوری که شما احساس کنید که یک اتوی داغ بر روی مفصل گذاشته شده است.
- پا به سن گذاشتن
- چاقی
- استعداد ژنتیکی
- آسیب دیدن مفصل زانو
- ورزش نکردن/ سبک زندگی بی‌تحرک
- ضعف عضلانی ـ عضله‌های چهارسر ضعیف (عضله‌های کشاله ران که به زانو متصل میشوند.)
- استفاده بیش از اندازه طولانی مدت/ تحمیل کردن وزن فراوان بر زانو (انجام مکرر حرکت‌هایی چون سر پا نشستن/ زانو زدن همراه با بلند کردن اشیاء سنگین یا فعالیت‌های پربرخوردی مانند دویدن سریع یا آهسته)
- انحراف پا
- کفش نامناسب (پاشنه بلند)
تشخیص آرتروز زانو
درمان بدون جراحی آرتروز زانو
منظور از درمان قطعی در علل آرتروز زانو کاهش درد به منظور بازگشت بیمار به فعالیت های عادی روزانه می باشد.
دارو
درمان دارویی که با مصرف استامینوفن آغاز میشود، به مدیریت و تسکین درد کمک می‌کند. برخی از بیماران با مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) یا سلبرکس، بازدارنده انتخابی آنزیم سیکلواکسیژناز (COX-2)، دردشان بیشتر تسکین می‌یابد. داروهای ضددرد مخدر برای بیمارانی تجویز میشود که نیاز به مسکن‌های قوی‌تری دارند.
تزریق
مایع مفصلی حاوی اسید هیالورونیک (هیالورونیت) است که باعث غلظت و چسبندگی آن میشود. در بیماران مبتلا به آرتروز، تولید این اسید کاهش می‌یابد و غلظت آن در مایع مفصلی کاهش می‌یابد. این کاهش غلظت مایع، باعث کاهش قابلیت روان کنندگی حرکتی مفصل و ضربه‌گیری آن میشود. در روش ویسکوساپلمنتیشن، مایعی (اسید هیالورونیک) مشابه مایع مفصلی طبیعی درون مفصل زانو تزریق میشود تا حرکت آن را روان‌تر کند و آن را حفاظت کند. تسکین درد زانو معمولاً ۶ تا ۹ ماه زمان می‌برد و در صورت بروز مجدد علائم، می‌توان تزریق‌ها را تکرار کرد. اثربخشی این روش در موارد خفیف بسیار بالا است و حتی در موارد بسیار شدید نیز بیش از ۵۰% تزریق‌ها با موفقیت همراه است.
کمپرس سرد و گرم
گرم کردن: گرما با افزایش جریان خون، درد و سفتی را کاهش می‌دهد. همچنین گرما عامل بازدارنده‌ی آرامش‌بخش درد زانو است. اما توجه داشته باشید که مستقیماً مفصل ملتهب را گرم نکنید؛ البته معمولاً در مراحل اولیه آرتروز زانو اثری از التهاب نیست. هر بار به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه از کمپرس گرم استفاده کنید، و بین هر دو بار گرم کردن دست‌کم یک ساعت وقفه ایجاد کنید تا از رسیدن حرارت بیش از اندازه به بافت‌ها جلوگیری کنید. هم گرم کردن خشک و هم گرم کردن مرطب، هر دو، مفید فایده‌اند، اما گرم کردن مرطوب سریع‌تر و عمیق‌تر به بافت‌ها نفوذ می‌کند. برای گرم کردن مرطوب، می‌توانید از یک حوله خیس خورده در آب گرم استفاده کنید، هر چند این حوله به سرعت خنک میشود. یک روش دیگر گرم کردن مرطوب قرار دادن حوله‌ای مرطوب بین زانو و بطری آب گرم است. البته می‌توانید پوشش‌های گرم کننده‌ی مرطوب را خریداری نمایید. گرم کردن و مالش زانو را به هیچ عنوان همزمان انجام ندهید، چون ممکن است منجر به سوختگی شود.
سرد کردن: سرما با تنگ کردن رگ‌های خونی درد و التهاب زانو را کاهش می‌دهد. یخ پیچیده شده در پارچه را هر ۳ یا ۴ ساعت یکبار به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه بر روی مفصل ملتهب برای درمان درد زانو قرار دهید. سرد کردن نباید هر بار بیش از ۲۰ دقیقه طول بکشد چرا که احتمال سرمازدگی وجود دارد. سرد کردن مرطوب (قرار دادن حوله‌ای مرطوب بین پوست و کمپرس یخ) در مقایسه با سرد کردن خشک از نفوذ و سرعت بیشتری برخوردار است. در صورت ابتلا به مشکلات گردش خون یا آسیب‌های عصبی، از روش درمانی سرد یا گرم کردن استفاده نکنید، مگر آن که پزشک بی‌خطر بودن آن را تأیید کند.
کاهش وزن
اضافه وزن فشار مضاعفی را بر زانو، این مفصل تحمل کننده‌ی وزن، وارد می‌کند. حتی از دست دادن ۵کیلوگرم زن نیز تأثیر شگرفی بر برطرف شدن علایم آرتروز زانو دارد.
ورزش
ورزش زانو برای درمان آرتروز زانو بسیار مفید است: عضله‌های قوی پا از زانو حمایت میکنند و ضربه را پیش از رسیدن به زانو جذب میکنند. ورزش دادن عضله‌های چهار سر گردش خون را در مفصل زانو افزایش می‌دهد و بر اساس یافته‌های پژوهش‌های انجام شده، تغییرات زیست شیمیایی سودمند در مایع مفصلی زانو را برمی‌انگیزد و خاصیت لغزندگی و روان کنندگی حرکت آن را بهبود می‌بخشد. از این گذشته ورزش کردن دامنه‌ی حرکتی زانو را افزایش می‌دهد. با این وجود، نرمش‌هایی که منجر به کشش بیش از اندازه عضله‌های چهارسر میشوند برای آن دسته از بیماران مبتلا به آرتروز زانو که دچار انحراف زانو هستند، می‌توانند مضر باشند و به وخامت شرایط‌شان بیانجامد. پزشک معالج یا دکتر فیزیوتراپی با توجه به وضعیت زانو راهنمایی‌های لازم را درباره انتخاب نرمش مناسب ارائه می‌دهد.
آب درمانی
به استفاده از آب، در حالت مایع، یخ یا بخار، برای اهداف درمانی آب درمانی گویند. این روش شامل نرمش کردن در استخر، غوطه‌ور شدن در چرخش آب، سونا و کمپرس‌های سرد و گرم میشود. غوطه‌ور شدن یا نرمش کردن در آب گرم برای بیماران مبتلا به آرتروز زانو بسیار کارآمد هستند.
باندپیچی
بستن زانو، به رغم مشخص نبودن دلیل مفید بودن‌اش، منجر به کاهش قابل ملاحظه درد زانوی ناشی از آرتروز و علت صدا دادن زانو میشود. دکتر فیزیوتراپی روش‌های باندپیچی مختلف و مناسب را به بیمار آموزش می‌دهد. پوست گاهی اوقات در اثر باندپیچی تحریک میشود و می‌سوزد.
بریس (زانوبند) آرتروز زانو
بریس‌های تخلیه کننده وزن، مناسب برای موارد خاصی از آرتروز زانو، برای رفع درد زانو مبتلایان به این بیماری طراحی میشوند. غضروف معمولاً در یک سمت مفصل زانو بیش از سمت دیگر فرسوده میشود، در نتیجه استخوان ران تغییر زاویه می‌دهد و روی استخوان درشت نی سمت فرسایش یافته ساییده میشود. بریس‌های تخلیه کننده‌ی وزن بار (فشار) روی مفصل زانو را با تغییر زاویه مفصل زانو به خود جذب میکنند. با تغییر زاویه مفصل زانو، فضایی بین استخوان ران و درشت نی ایجاد میشود که به تسکین درد و افزایش دامنه حرکتی کمک می‌کند. در پرتونگاری (اشعه ایکس) مشخص می‌گردد که آیا فضای بین استخوان ران و درشت نی زاویه‌دار شده است یا خیر. دکتر فیزیوتراپی پس از انجام معاینات تشخیص می‌دهد که آیا بستن این بریس نتیجه‌بخش خواهد بود یا خیر و راهنمایی لازم در خصوص تهیه بریس زانوی مناسب را ارائه می‌دهد.
طب سوزنی آرتروز زانو
بر طبق نتایج یکی از مطالعات اخیر در زمینه طب سوزنی و آرتروز زانو، درمان طب سوزنی در بلند مدت درد را کاهش و عملکرد را افزایش می‌دهد. با توجه به اینکه عوارض طب سوزنی بسیار محدود است، در صورتی که نتوانستید با استفاده از سایر روش‌ها درد زانوی خود را کنترل کنید، طب سوزنی ارزش امتحان کردن را خواهد داشت.
فیزیوتراپی
یکی از درمان های درد به علت ساییدگی زانو فیزیوتراپی است، تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS) با تکانه‌های الکتریکی با ولتاژ پایین توسط الکترودهای متصل شده به بدن در محل درد تحریک میشوند. این روش منجر به تسکین درد برخی از بیماران میشود.
اوزون درمانی
اوزون درمانی یک روش تزریقی است که باعث بازگشت جریان خون به بافت ها میشود وبا مهیا کردن مواد لازم برای بافت های آسیب دیده باعث بهبودی این بافت ها می شود این تزریق ترکیبیاتی از پروکائین برای کاهش درد و دوزهایی از هورمون های استروئیدی برای جلوگیری از فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی بدن و رساندن مواد لازم برای بهبودی بافت ها است در این روش از مواد ضدالتهاب و اکسیژن و اوزون برای بازسازی و ترمیم بافت ها استفاده میشود
اوزون باعث تحریک جریان خون میشود و با افزایش اکسیژن در سلولها باعث افزایش انرژی آنها میشود اوزون در پراکسید ترکیب میشود و باعث تحریک جریان خون میشود ودرنتیجه سلولها مواد مورد نیازخود را دریافت می کنند و بازسازی و ترمیم میشوند جریان خون و سلولها بهبود میابد و بافت ها شروع به بهبودی میکنند. روش اوزون درمانی آرتروز زانو برای انواع مختلفی از درد زانو ناشی از ماهیچه ای یا مفصلی مانند آرتروز زانو مفید است.
با استفاده از روش ازون تراپی یا اوزون درمانی ترکیبی از اوزون، پروکائین، ویتامین بی ۱۲ و مواد دیگر در بافت های نرم یا لیگامنت ها یا تاندون هایی که به استخوان متصل شده است تزریق میشود این تزریق در مفصل متورم انجام میشود و باعث درمان تورم و سپس افزایش جریان خون میشود و رسوبات فیبری را تحریک می کند تا باعث شود سلولها با کمک این رسوبات بافت ها ی اتصال آسیب دیده را ترمیم کنند میزان بالایی از مواد غیرفعالی که در اتم های اکسیژنی موجود در اوزون پیدا شده است زمانیکه با مواد مفید وب ی خطر اوزون ترکیب شوند بی خطر هستند و باعث درمان التهابات میشوند و می تواند به عنوان یک عامل تاثیرگذار محسوب شود این تزریق باید هر۲-۱ یکبار تکرارشود. بعد از اولین یا دومین ازن تراپی برای تسکین درد آرتروز زانو بیماران به نتیجه دلخواه دست میابند.
گلوکزآمین و کندرویتین و دیگر مکمل‌ها
مطالعاتی در خصوص تأثیرگذاری گلوکزآمین و کندرویتین بر کاهش یا متوقف ساختن پیشرفت آرتروز زانو در دست انجام است.
درمان با جراحی آرتروز زانو
در حالتی که هیچکدام از روش های غیر جراحی برای کنترل درد بیمار موثر نباشد، پزشک درمان با جراحی را پیشنهاد کند.
درمان آرتروز با عمل آرتروسکوپی
درمان آرتروز زانو با عمل آرتروسکوپی یک روش جراحی غیرتهاجمی است که در آن یک دوربین متصل به نمایشگر تصویری از راه برش کوچکی وارد بدن بیمار میشود. آرتروسکوپی یک عمل کوچک و جزیی است که معمولاً به صورت سرپایی انجام میشود. غضروف ناهموار آسیب دیده تراشیده، خارها (زائده‌های) استخوانی برداشته و قطعات جدا شده از غضروف بیرون آورده میشوند.
تعویض مفصل زانو
عمل تعویض زانو یا آرتروپلاستی یک عمل جراحی مهم و دشوار و آخرین راهکار درمانی برای موردهای بسیار شدید و وخیم آرتروز زانو در زمانی است که تمامی دیگر روش‌ها در تسکین درد مؤثر نبوده باشند. تعویض مفصل زانو بی عیب و نقص نیست و طول عمر محدود ۱۰ تا ۲۰ ساله دارد. بیمار پس از انجام این عمل می‌تواند فعالیت‌های روزمره و ورزش‌های هوازی کم برخورد را بدون بروز درد انجام دهد، با این حال، استفاده‌ی مفرط فرسایش بخش‌های زانو را تسریع می‌کند.
پیوند غضروف
متأسفانه پیوند غضروف برای بیماران مبتلا به آرتروز زانو عملی نیست و تنها برای ناهنجاری‌های کوچک غضروف مفصلی و نه برای آسیب منتشر رایج در آرتروز زانو قابل انجام است. پیوند غضروف با برداشتن قطعه‌های کوچکی از غضروف ناحیه‌ای از زانو انجام میشود که کمترین میزان وزن را تحمل می‌کند. سپس این غضروف خارج از بدن رشد داده میشود و دوباره برای ترمیم آسیب‌های جزیی درون بدن قرار می‌گیرد.
آرتروز زانو یک عارضه پیش رونده است که بارزترین نشانه ی آن زانو درد می باشد. اکثر بیماران با درمان های بدون جراحی بهبود پیدا می کنند و پزشک فقط برای افرادی که به درمان های بدون جراحی پاسخ مثبت نمی دهند جراحی را تجویز می کند.
منبع:دکترمهدی سعیدی
مرکزظفربا سالها سابقه تولید انواع آتل ارتز و پروتز مانند ساخت انواع اندام مصنوعی ,پروتزانگشت,پروتزدست ,پروتزپای بالای زانو, پروتزپای زیرزانو ,گوش مصنوعی و انواع دست مصنوعی هوشمند شامل دست الکترونیک, دست مکانیکی و انگشت مصنوعی متحرک آماده ارائه مشاوره به شما در زمینه توانبخشی و اندام مصنوعی می باشد
