تاریخ ۲۶ آبان ۱۴۰۲
پروتز بالای زانو حاوی سوکت، مفصل زانو، مفصل مچ پا و اجزای کف پای است. به طور کلی، تمامی بخشهای یک پروتز بالای زانو به گونه‌ای طراحی شده‌اند که ازطریق ارائه پشتیبانی، ثبات و تعادل، همراه با دامنه حرکتی پویا از عملکرد یک پای واقعی تقلید کنند. در ابتدا که باقیمانده‌ی اندام فرد در حال التیام و بهبودی است و ظرف چند ماه اولیه از نظر شکل و اندازه کوچک و جمع‌می‌شود به فرد پروتز موقت داده‌می‌شود. این پروتز در این برهه‌ی زمانی بر اساس نیازهای او دچار تغییراتی می‌شود.
مفصل‌های پروتزی زانو در انواع مختلفی از زانوهای کلاسیک و در عین حال زانوهای مکانیکی موثر گرفته تا زانوهای بسیار پیشرفته و کنترل‌شده با ریز پردازنده و همچنین مبتنی بر نیروی حرکتی وجود دارند. تنها یک متخصص با تجربه می‌تواند یک پای کاملا پروتزی را که بتواند تمام نیازهای فرد را برآورده‌کند، توصیه‌کند. متخصصین کلینیک تخصصی ارتوپدی فنی ظفر با افتخار کار طراحی، ساخت و نصب پروتزهای بالای زانو (ترانس فمولار) پیشرفته برای بیماران در تمامی رده‌های سنی، وزن و سطح فعالیت را جهت رفاه حال بیماران انجام‌می‌دهند.
آمپوتاسیون یا قطع عضو از بالای زانو چیست؟
آمپوتاسیون بالای زانو یک رویکرد جراحی است که برای برداشتن اندام‌های پایین یا بالای مفصل زانو در مواقعی که اندام مورد نظر به شدت دچار آسیب‌دیدگی ناشی از تروما، بیماری یا نقص مادرزادی استفاده می‌شود. بیشتر آمپوتاسیون‌های بالای زانو به دلیل بیماری عروقی محیطی (که یکی از عوارض دیابت است) یا بیماری شدید گردش خون در اندام تحتانی انجام می‌شود. گردش خون ضعیف باعث محدود شدن روند التیام و واکنش‌های ایمنی بدن در برابر آسیب‌دیدگی می‌شود. در برخی موارد، زخم‌های کف پا و یا ساق پیشرفت‌کرده و دیگر قابلیت التیام ندارند یا حتی ممکن است عفونت شوند و به استخوان سرایت کنند و به حدی شدید شوند که جان فرد را به خطر بیندازند. در این موارد، آمپوتاسیون انجام می‌شود تا بافت بیمار حذف شود و از گسترش بیشتر عفونت جلوگیری شود. آمپوتاسیون بالای زانو زمانی انجام می‌شود که جریان خون در پاها کافی نباشد یا عفونت به حدی شدید باشد که امکان جراحی در زیر زانو وجود نداشته باشد.
در صورتی که انجام جراحی در قسمت بالای زانو ضروری باشد، این عمل توسط جراح ارتوپدی یا عروقی انجام می‌شود. در این عمل جراحی، قسمت آسیب‌دیده‌ی اندام از بدن جدا می‌شود و سعی می‌شود تا بیشترین بافت و استخوان سالم حفظ شود. پزشک جراح سعی می‌کند باقیمانده‌ی اندام را به گونه‌ای شکل دهد که بتواند بهترین استفاده از پای پروتزی پس از بهبودی امکان‌پذیر باشد.
برخی از دلایل آمپوتاسیون بالای زانو عبارتند از:
- بیماری عروقی محیطی
- دیابت
- عفونت / قانقاریا
- ترومایی که باعث له‌شدن و یا آسیب‌دیدگی شدید پا شود
- تومور یا سرطان
مراحل توانبخشی پروتز بالای زانو شامل چه مواردی است؟
برنامه توانبخشی نیز همچون خود پروتز بالای زانو بر اساس وضعیت و نیازهای خاص بیمار تنظیم‌می‌شود. به طور کلی، توانبخشی پاهای پروتزی بالای زانو (پروتز کربنی)ممکن‌است که شامل موارد زیر شود:
- فیزیوتراپی
- ورزش
- مراقبت‌های خانگی
پس از گذراندن مراقبت‌های شدید جهت بدست‌آوردن بهبودی خود کم‌کم عادت‌می‌کنید که بطور مستقل از دیگران کارهای خود را انجام‌دهید. پزشک به شما کمک خواهد کرد تا به تحرک با ویلچر و راه‌رفتن با ابزارهای کمکی همچون عصا یا واکر تسلط پیدا کنید. علاوه بر این، پزشک مهارتهای مورد نیاز برای استفاده موفقیت‌آمیز از اندام پروتزی را به شما آموزش خواهد داد. در این دوره شما نحوه مراقبت از باقیمانده اندام و بررسی پوست و رعایت بهداشت را فراخواهید گرفت و می‌توان به کمک ورزش‌کردن از انقباض عضلات پیشگیری‌کنید.
پروتز بالای زانو
پروتز بالای زانو یک اندام مصنوعی است که برای جایگزینی پا در قسمت‌های بالای زانو استفاده می‌شود. برای افرادی که در قسمت بالای زانو دچار قطع شدگی هستند، بازگشت به حرکات عادی و روزمره بسیار دشوار است. این امر به دلیل پیچیدگی‌های مرتبط با حرکات زانو است و افراد در مقایسه با افراد سالم، حدود ۸۰ درصد انرژی بیشتری برای راه‌رفتن نیاز دارند.
پروتزهای با طراحی‌های نوین و پیشرفته، پس از به کارگیری هیدرولیک، از فیبر کربن، پیوندهای مکانیکی، محرک‌های نیروی مکانیکی، ریزپردازنده کامپیوتری و ترکیب‌های خلاقانه‌ی این فن آوری‌ها برای کنترل بیشتر کاربر استفاده‌می‌شود. این پروتزها امکانات بیشتری برای کنترل حرکات و انجام فعالیت‌های روزمره را فراهم می‌کنند.
چه مدت پس از قطع پا می‌توان از پروتز بالای زانو استفاده‌کرد؟
ممکن‌است که در هفته‌های اول پس از آمپوتاسیون به بیمار پروتزهای موقتی بالای زانو داده شود. روند و زمان بهبودی فرد تعیین‌کننده‌ی فرا رسیدن زمان مناسب جهت استفاده از پروتزهای ثابت یا دائمی در قسمت بالای زانو است.
معمولا ۲ تا ۶ ماه طول‌می‌کشد تا التهاب ناشی از آمپوتاسیون فروکش‌کند و زخم‌های جراحی التیام‌یابد. لذا پس از گذشت این دوره بیمار می‌تواند از پروتزهای ثابت بالای زانو استفاده‌کند.
به محض اینکه فرد آماده استفاده از پروتزهای دائمی شد کل روند- از جلسات اولیه مشاوره گرفته تا مرحله پایانی نصب پروتز- بیش از دو هفته طول‌می‌کشد.
نحوه‌ی یادگیری استفاده و مراقبت از پروتز بالای زانو
پزشک نحوه پوشیدن و درآوردن پروتز جدید را به شما آموزش‌می‌دهد و همچنین چگونگی مدیریت نصب خوب پروتز به کمک نوع سوکتی که به شما داده‌می‌شود را نیز به شما نشان‌می‌دهد. پزشک به شما کمک‌می‌کند تا در حین حفاظت از تمامیت اندام باقیمانده به تدریج میزان تحمل خود برای پوشیدن پروتز به مدت طولانی‌تر را نیز بالاببرید. گذشته از همه اینها، حتی پس از داشتن پروتزهای دائمی نیز به شما یک ویلچر داده‌می‌شود تا در زمان‌هایی که از پروتز استفاده‌نمی‌کنید به کمک ویلچر به این ور و آن‌ور بروید.
دوره‌ی آموزش پروتز فرآیندی است که ممکن‌است تا یک سال کامل بطول‌بینجامد. این دوره زمانی شروع‌می‌شود که پزشک قضیه تحمل وزن بر روی پروتز را با شما در میان‌می‌گذارد. پزشک به شما کمک خواهد کرد تا یاد‌بگیرید برای روی پاهایتان بایستید، تعادل خود را حفظ‌کنید و با اندام مصنوعی راه‌بروید. به احتمال زیاد در ابتدا قبل از اینکه بتوانید بطور مستقل و بدون نیاز دیگران راه‌بروید مجبورید که برای راه‌رفتن از دو میله موازی استفاده‌کنید و سپس رفته‌رفته می‌توانید از واکر و بعدها که قوی‌تر شدید می‌توانید از عصا برای راه‌رفتن استفاده‌کنید. علاوه بر این، در این مدت باید حرکات استقامتی و کششی و ورزش‌کنید تا پتانسیل کامل خود برای بازگشت به بسیاری از فعالیت‌هایی که قبل از قطع عضو انجام‌می‌دادید را مجدد بدست‌آورید.
آیا رویکرد توانبخشی در افرادی که از پروتز بالای زانو در هر دو پای خود استفاده‌می‌کنند با بقیه متفاوت‌است؟
افرادی که در هر دو پای خود از پروتز بالای زانو استفاده‌می‌کنند روند توانبخشی اندکی بیشتر زمان‌می‌برد زیرا این دسته از افراد باید یادبگیرند که چگونه تعادل بدن خود را حفظ‌کنند و از هر دو پروتز برای راه‌رفتن استفاده‌کنند. به طور کلی، یک روش علمی برای کمک به بیماران ایجاد اعتماد بنفس و قدرت است. این روش معمولا شامل مراحل زیر می‌باشد:
- شرطی‌سازی و قوی‌شدن
- در ابتدا برای زمان‌های کوتاهی از پروتز بالای زانو استفاده‌کنید و استفاده از ویلچر برای رفت‌و‌آمد را ادامه‌دهید.
- به تدریج ارتفاع پاهای پروتزی را بالاببرید و کم‌کم استفاده از ویلچر را کناربگذارید.
- با بهبود قدرت، تعادل و اعتماد بنفس، رفته‌رفته از پروتزهای بالای زانو با سایز کامل استفاده‌کنید.
نصب پروتز در افرادیی که هر دو پای آنها از بالای زانو دچار قطع عضو شده‌اند
نصب پروتز برای افرادی که از ناحیه هر دو پا و در قسمت بالای زانو دارای قطع عضو هستند، یک فرآیند هیجان‌انگیز است. کار شکل‌دهی و قالب‌گیری باقیمانده‌ی پا در افرادی که از هر دو پا و در قسمت بالای زانو دچار قطع عضو شده‌اند، بایستی حتما توسط یک پروتزیست ماهر صورت‌گیرد. سوکت‌های پروتز باید قادر به جابجایی اندام باشند و همچنین باید چگونگی تعامل اندام‌ها با یکدیگر در عین‌حال حفظ کنترل در سطح بالا را نیز مدنظر داشت. هدف از استفاده از پروتزها بازیابی قدرت تحرک از دست رفته است هر چند که ممکن‌است این کار در ابتدا بسیار دشوار و سخت به نظر برسد. راه رفتن با پروتز نیازمند صرف انرژی بسیار زیادی است و بدست‌آوردن قدرت و بالابردن آستانه تحمل امری زمان‌بر است. به همین دلیل استفاده از پروتزهای با ارتفاع کم (استابی) یک بعد حیاتی این فرآیند محسوب‌می‌شود. استفاده از پروتزهای استابی در انجام فعالیت‌های روزمره‌ی زندگی از قبیل انجام خریدهای خانه و یا رفتن به پمپ بنزین بسیار حائز اهمیت است. هر چه کارهای بیشتری با پروتزهای استابی انجام‌دهید، بیشتر می‌توانید استحکام و قدرت لازم برای استفاده از پروتزهای با ارتفاع بالاتر را بدست‌آورید.
طراحی و استفاده
طراحی بر اساس نیازهای فرد و نصب سوکت پروتز در افرادی که در هر دو پا از بالای زانو دچار قطع عضو شده‌اند یکی از ارکان کلیدی در بدست‌آرودن عملکرد و تحرک کامل است. طول و وضعیت باقیمانده اندام تعیین‌کننده‌ی نوع بندهای نگه‌دارنده‌ای مورد استفاده در ساخت پروتز است. نصب سوکت مکنده بطور مستقیم بر روی پوست باعث‌می‌شود تا فرد بیشترین کنترل ممکن بر روی پروتز را داشته باشد. گاهی ممکن‌است که بنا به برخی دلایل مربوط به وضعیت باقیمانده اندام مجبور به استفاده از یک لایه ژل مانند بعنوان یک بافر در بین اندام‌های باقیمانده و ساختار سوکت پروتز شد. امروزه انواع مختلفی از پروتزهای کوتاه پا (استابی) وجود دارد. برخی از این استابی‌ها دارای مفصل‌های بندار یا پلتفرم‌های وسیع هستند تا باعث ثبات بیشتری جهت استفاده راحت‌تر از آنها در برخی از شرایط شود. برای مثال، برخی از افراد تصورمی‌کنند که داشتن یک پلتفرم بزرگ باعث افزایش پشتیبانی پروتز به هنگام ایستادن می‌شود این در حالیست که برخی دیگر بر این باورند که مفصل‌دار کردن پلتفرم به جذب ناهنجاری‌های روی زمین کمک‌می‌کند. با این حال، دانشمندان به این نکته پی‌برده‌اند که پروتزهای کوتاه پا ثبات و پایداری لازم را بدون به خطر انداختن توانایی ساخت عضله فراهم‌می‌کند. در اکثر موارد، استفاده از استابی شیوه‌ای برای بدست‌آوردن تحریک سریع است و نهایتا منجر به بکارگیری پروتزهایی با طول کامل دارای سیستم‌های زانوی هیدرولیکی کنترل‌شده توسط ریزپردازنده‌ها می‌شود. استابی‌ها ابزاری هستند که همواره و در شرایط مختلف می‌توانند برای افراد دارای قطع عضو در هر دو پا از ناحیه زانو به بالا مفید واقع‌شوند. به هنگام انجام برخی از فعالیت‌ها از قبیل برداشتن اشیاء سنگین و یا ماهی‌گیری بر روی قایق یک مزیت ذاتی در نزدیک‌بودن به سطح زمین و مرکز قابل‌مدیریت جاذبه زمین وجود دارد. انتخاب بهترین گزینه تحرکی در هر موقعیت به خود کاربر بستگی‌دارد. استفاده از یک سوکت یکسان و تعویض اجزای تحتانی آن به صرفه‌ترین راه‌کار برای وفق‌دادن خود با فعالیت‌های مختلف است. همچنین همراه نداشتن چند جفت سوکت برای هر جزء از پروتز به هنگام سفر کار را برای فرد به مراتب راحت و آسانتر می‌کند.
اکثر افرادی که از ناحیه هر دو پا و از قسمت بالای زانو دچار قطع عضو هستند و بصورت تمام وقت از پروتزهای بالای زانو استفاده‌می‌کنند بر این باورند که حذف‌کردن ویلچر به طور کامل تنها راهی به مراتب آسانتر برای تمرکز بر روی بهبود استفاده از پروتز پا است بلکه دیگر مجبور نیستید که به هنگام سفرکردن ویلچر را به همراه خود این طرف و آن طرف ببرید. چنانچه هدف شما مستقل‌بودن و راه رفتن بصورت تمام وقت است، بهتر‌است بدانید که استفاده از ویلچر با هدف شما مغایرت دارد.
پروتزهای با طول کامل
هدف بسیاری از افراد دچار قطع عضو در ناحیه پا این است که بتوانند از پروتزهای با طول کامل که از طریق ریزپردازنده‌ها کنترل‌می‌شوند برای انجام فعالیت‌های روزمره استفاده‌کنند. پس از آن که فرد از طریق استفاده از استابی‌ها قدرت و مقاومت کافی را بدست‌آورد این بار می‌تواند به راحتی از پاهای پروتزی با طول کامل استفاده‌کند. مهم‌ترین نکته‌ای که باید بخاطر داشت این است که این فرآیند بیشتر بر مبنای عملکرد و کارآیی است و کاری با زمان ندارد. برای اینکه بتوان از پروتزهای با طول کامل استفاده کرد بایستی ابتدا به طور تمام وقت و به مدت چندین ماه از استابی‌ها و یا پروتزهای پا با ارتفاع کم استفاده‌کند و مهارتهای لازم برای بالارفتن از پله‌ها، جدول‌های خیابانی و راه‌رفتن بر روی زمین‌های ناهموار، برداشتن اشیاء سنگین، مسافت‌های طولانی راه‌رفتن و استفاده از پروتز به مدت ۱۰ الی ۱۶ ساعت در روز را داشته باشد. چنانچه بخواهید خیلی زود از پروتزهای با طول کامل استفاده‌کنید متوجه این قضیه خواهید شد که چقدر راه‌رفتن بر روی یک سطح صاف با پروتز با ارتفاع زیاد و دارای زانوی مفصل‌دار دشوار و ترسناک است. در صورتی که دچار چنین حالتی شدید چند ماه دیگر نیز از پروتزهای استابی استفاده‌کنید تا آمادگی لازم برای ایجاد تغییری بزرگ را داشته باشید. شاید در نگاه اول این حرکت نوعی عقب‌نشینی محسوب‌شود اما در واقع اینطور نیست و با این کار تایید‌می‌کنید که هرچه مدت بیشتری از پروتزهای استابی استفاده‌کنید به همان میزان نیز ایجاد تغییر به سمت استفاده از پروتزهای با ارتفاع کامل برای شما آسانتر خواهد بود.
لگن بند طبی (بریس لگن):کنترل درد ناشی از مشکلات لگن مانند دررفتگی
پروتز کربنی چیست؟
