تاریخ ۲۵ آبان ۱۴۰۲
در برخی موارد، دیابت می‌تواند منجر به بیماری شریان محیطی (PAD) شود که باعث تنگ شدن رگ‌های خونی و کاهش جریان خون به پاها می‌شود. علاوه بر این، PAD ممکن است باعث آسیب عصبی شود که به نوروپاتی محیطی معروف است و می‌تواند باعث کاهش احساس درد شود. اگر احساس درد نکنید، ممکن است زخمی در پاهای خود داشته باشید اما آن را تشخیص ندهید. این ممکن است منجر به ادامه فشار بر روی منطقه آسیب‌دیده شود و باعث افزایش شدت جراحت و آسیب شود. کاهش جریان خون می‌تواند سرعت بهبود زخم را کاهش دهد و همچنین بدن شما را در مقابل عفونت مستعد‌تر کند که ممکن است منجر به عدم بهبود زخم شود. علاوه بر این، این وضعیت می‌تواند منجر به آسیب بافتی یا مرگ بافت (قانقاریا) شود و هرگونه عفونت ممکن است به استخوان نیز سرایت کند.
اگر عفونت متوقف نشود یا آسیب جبران ناپذیر باشد، ممکن است لازم باشد عضو آسیب دیده قطع شود. شایع‌ترین قطع عضو در مبتلایان به دیابت انگشتان پا، پا و ساق پا است. یادآوری این نکته حائز اهمیت است که توانبخشی هر چه زودتر شروع شود، پتانسیل موفقیت بیشتر می‌شود. برای جلوگیری از عوارضی مانند انقباض مفاصل، زخم‌های پاتولوژیک و حالت افسردگی پس از قطع عضو دیابتی، بیمار باید هرچه زودتر از درمان فیزیوتراپی استفاده کند.
اگر قرار است به دلیل دیابت، قطع پا داشته باشید، احتمالاً سؤالات زیادی خواهید داشت، خصوصاً درباره اینکه پس از عمل چه خواهد شد. برخی از مواردی که می‌توانید در روزها، هفته‌ها و ماه‌های بعد از عمل به آن توجه کنید: داروهایی برای مقابله با درد و عفونت، کمک و مشاوره در مورد مراقبت از پا و کمک به درمان با پای جدید و مصنوعی خود است.
طبیعی است که احساس ترس و نگرانی داشته باشید اما شما در دوران بهبودی تنها نخواهید بود. شما با یک تیم مراقبت از جمله جراح، پزشک دیابت، متخصصان اندام‌های مصنوعی، فیزیوتراپیست‌ها و دیگران همکاری خواهید کرد. آن‌ها به شما کمک می‌کنند تا از عمل جراحی بهبود یابید و هرچه سریع‌تر به چیزهایی که دوست دارید برگردید.
جهت کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت در کلینیک ظفر با شماره تلفن 02188951703 تماس حاصل فرمایید.
اهداف توانبخشی بعد از عمل قطع عضو به دلیل دیابت
عمده‌ترین هدف توانبخشی بعد از قطع پا در بیماران دیابتی شامل موارد زیر میباشد:
- بدست آوردن استقلال حداکثر
- جلوگیری از بروز ورم
- حفظ ROM مفصل
- جلوگیری از آمیوتروفی (آتروفی عضلانی)
- افزایش فعالیت عضلات
- جلوگیری از ضعف عضلانی
- جلوگیری از برونکوپنومونی
- جلوگیری از زخم‌های فشار
- کنترل درد
- بازآموزی حسی
- پشتیبانی بیمار از نظر روانشناختی
قبل از هرگونه درمان، توصیه می‌شود که یک جلسه معاینه توسط فیزیوتراپیست انجام شود. در این مرحله اولیه، ارزیابی عملکردی شامل اعضای فوقانی، اعضای تحتانی و تنه با هدف ارزیابی قابلیت بیمار در انجام فعالیت‌هایی مانند حرکت، جابه‌جایی با ویلچر و تحرک (با یا بدون استفاده از پروتز) انجام می‌شود. این ارزیابی به منظور تشخیص قابلیت‌ها و محدودیت‌های بیمار برای انجام فعالیت‌ها و برنامه‌ریزی مناسب درمانی انجام می‌شود.
پس از قطع پای دیابتی
مراقبت وبهبودی بعد از قطع پای دیابتی شامل موارد زیر میباشد:
بلند شدن بعد ازقطع پای دیابتی
هنگامی که احساس خوبی دارید و درد شما کنترل می‌شود با کمک فیزیوتراپیست از رختخواب خارج خواهید شد. آن‌ها امن‌ترین راه را برای انجام این کار در نظر می‌گیرند که معمولاً یک یا دو روز بعد از عمل انجام می‌شود.
این احتمال وجود دارد که برای خارج شدن از رختخواب برای اولین بار احتیاج به کمک داشته باشید. در بعضی موارد ممکن است نیاز به استفاده از وسایل کمکی داشته باشید تا امکان انتقال ایمن به داخل و خارج از رختخواب فراهم شود. هنگام جابه‌جایی، طبیعی است که فراموش کنید که پای شما دیگر وجود ندارد. پیروی از توصیه‌های فیزیوتراپیست برای کاهش خطر افتادن شما بسیار مهم است.
تمرینات فیزیوتراپی
فیزیوتراپیست در انجام روش‌های درمانی و تکنیک‌های مختلف به شما کمک خواهد کرد. به شما تمرینات تنفسی آموزش داده می‌شود تا سینه خود را صاف نگه دارید. ممکن است برخی از افراد برای تمیز کردن قفسه سینه خود بعد از عمل نیاز به کمک داشته باشند، به عنوان مثال کسانی که سیگار می‌کشند و یا در حال حاضر مشکلی در قفسه سینه دارند.
همچنین به شما تمرین‌های ساده اما اساسی آموزش داده می‌شود که می‌توانند از روز بعد از عمل شروع شوند. اهداف این تمرینات عبارتند از:
- قدرت عضلات را در اندام خود بسازید
- از سفت شدن عضلات در اندام خود جلوگیری کنید
- از سفتی در مفاصل خود جلوگیری کنید
- تورم را کاهش دهید
- گردش خون را بهبود بخشید
- تعادل خود را بهبود بخشید
- به نقل و انتقالات خود را در داخل / خارج از تخت کمک کنید
- تحمل ورزش خود را بهبود بخشید
فیزیوتراپیست به تدریج تعداد تمریناتی را که انجام می‌دهید، افزایش می‌دهد. باید هر روز و حتی پس از مرخص شدن از بیمارستان در خانه این تمرینات را انجام دهید.
ماساژ، تپینگ، حساسیت زدایی و موبیلیزاسیون بافت زخم
اعتقاد داریم که حساسیت زدایی می‌تواند به کاهش درد، افزایش تحمل و بهبود توانایی لمس در اندام باقیمانده کمک کند. این فرآیند می‌تواند به افرادی که قسمتی از بدن خود را از دست داده‌اند، کمک کند تا با بدن جدید خود سازگار شوند. ماساژ و تپش نیز می‌تواند در روزهای ابتدایی پس از جراحی انجام شود و می‌توان آن را روی پانسمان نرم یا هنگام برداشتن پانسمان انجام داد. این تکنیک‌ها قابل انجام است و می‌توانند توسط یک متخصص درمانی یا حتی بیمار/اعضای خانواده انجام شوند. همچنین، به بیمار دستورالعمل‌هایی داده می‌شود تا بتواند تکنیک‌های حساسیت زدایی را انجام داده و تمرکز خود را به سمت دیگری هدایت کند تا درد فانتوم کاهش یابد.
ماساژ
- فیزیوتراپیست با مالش ملایم، تمام اندام باقیمانده را با یک یا هر دو دست خود ماساژ می‌دهد.
- پس از برداشتن بخیه‌ها یا گیره‌ها، فشار بر روی عضلات عمیق‌تر و بافت نرم قابل افزایش است.
- به مدت 5 دقیقه و 3-4 بار در روز، یا به اندازه نیاز برای کاهش درد اندام فانتوم، انجام می‌شود.
- اندام باقیمانده پروگزیمال که شامل نقاط فشار در ناحیه کشاله ران است، را به آرامی ماساژ دهید.
تپینگ
- اندام باقیمانده باید با نوک انگشتان (نه ناخن‌های انگشت) ضربه زده شود.
- وقتی که بخیه‌ها یا گیره‌ها وجود دارند، می‌توانید ضربات ملایم را روی خط بخیه انجام دهید
- این کار همچنین می‌تواند بر روی پانسمان سفت و سخت یا نرم انجام شود
- پس از برداشتن بخیه‌ها، مشت و مال بر روی اندام باقیمانده می‌تواند انجام شود
حساسیت زدایی
- این امر به کاهش حساسیت اندام باقیمانده نسبت به لمس کمک می‌کند و تحمل لمس را نیز بهبود می‌بخشد.
- 2-3 بار در روز صورت برداشتن پانسمان انجام شود (این کار می‌تواند در حین حمام یا بعد از حمام انجام شود)
- با استفاده از یک ماده نرم مانند توپ پنبه‌ای شروع کنید تا به آرامی پوست را با حرکات دایره‌ای مالش دهید.
- پس از پنبه از یک ماده زبرتر مانند دستمال کاغذی و سپس از یک حوله یا پارچه استفاده کنید تا جایی که نتوانید این مواد را تحمل کنید.
موبیلیزاسیون بافت اسکار
- این کار باعث می‌شود جای زخم از بافت زیرین جدا نشود، زیرا این اتفاق می‌تواند علت درد و تاول‌ها در هنگام شروع استفاده از پروتز باشد.
- زمانی که پانسمان یا کامپرشن نرم را برداشتید این کار را انجام دهید.
- بیمار می‌تواند این کار را هر روز در هنگام استحمام انجام دهد
- دو انگشت را روی قسمت استخوانی قرار دهید و با نگه داشتن انگشتان در همان نقطه یک حرکت دایره‌ای را به مدت 1 دقیقه انجام دهید.
- این کار را در اطراف استخوان روی اندام باقیمانده تکرار کنید
- پس از ترمیم زخم، این کار می‌تواند بر روی برش برای تحریک بافت اسکار انجام شود
مدیریت اندام باقیمانده (استامپ)
اندام باقیمانده ایده‌آل یکی از مواردی است که به خوبی درمان می‌شود و دارای خونرسانی خوب، زخم‌های نرم و متحرک، با حداقل درد، کمترین ورم، و طول کافی برای اهرم بیومکانیکی است اما برای محدود کردن انتخاب اجزای پروتز، خیلی طولانی نیست. با اینکه عمل جراحی نقش مهمی در ایجاد استامپ ایده‌آل دارد اما فیزیوتراپی نیز ضروری است تا شانس دستیابی به آن را به حداکثر برساند.
یکی از اصلی‌ترین فاکتورهای حاد بعد از عمل که بر زمان جابجایی پروتز و سرعت توانبخشی تأثیر می‌گذارد، بهبود زخم استامپ، به ویژه افرادی ست که عروق آسیب‌پذیر دارند. تورم در اندام باقیمانده نیز یک عارضه شایع بعد از جراحی قطع عضو اندام تحتانی (LLA) است. کنترل میزان ورم بعد از عمل برای تسریع بهبود زخم، کنترل درد، محافظت از برش در حین توانبخشی و کمک به شکل دهی استامپ برای جراحی پروتز ضروری است. به طور سنتی از پانسمان‌های نرم یا باندهای الاستیک غیرچسبنده برای جلوگیری از ورم استامپ پس از عمل استفاده می‌شود اما هیچ مدرکی دلیل استفاده از این باندها را پشتیبانی نمی‌کند.
بهبود زخم
بهبودی زخم همیشه باعث نگرانی می‌شود اما این نگرانی در مواردی که بیمار دیابت عروقی دارد بسیار بیشتر است. کنترل کافی تورم اندام باقیمانده می‌تواند به بهبودی کمک کند اما برخی از شواهد به منظور تسهیل و تسریع در بهبود زخم در بیماران دیابتی، از لیزر با شدت کم پشتیبانی می‌کنند .هرچند که هنوز دوزهای دقیقی برای اثر بهینه این روش درمانی ارائه نشده است.
درد
درد یکی از مشکلات شایع پس از عمل جراحی است که می‌تواند بر توانایی بیمار در یادگیری مهارت‌های جدید تأثیر بگذارد. کنترل مناسب درد بعد از عمل، می‌تواند فرآیند توانبخشی اولیه بیمار را بهبود بخشد. فیزیوتراپیست‌ها باید اهمیت کنترل درد را در مراحل اولیه توانبخشی بیماران تازه عمل‌شده تأکید کنند و باید درمان فیزیوتراپی را همزمان با مصرف داروهای درد آغاز کنند.
همچنین، کنترل تورم در اندام متاثر از عمل جراحی می‌تواند به کاهش درد حاد بعد از عمل کمک کند. از مداخلات مختلف فیزیوتراپی برای درمان درد اندام‌های فانتوم (اندام‌هایی که قطع شده‌اند) استفاده می‌شود. یکی از روش‌های موثر فیزیوتراپی برای درمان درد اندام فانتوم، استفاده از تحریک عصب الکتریکی از طریق پوست (TENS) است که به مدت 60 دقیقه انجام می‌شود.
آیا به ویلچر احتیاج دارم؟
بله. اگر قبلاً ویلچر نداشتید، فیزیوتراپیست آن را برای شما سفارش خواهد داد. ممکن است حدود یک هفته طول بکشد تا ویلچر به دست شما برسد. در ادامه فیزیوتراپیست به شما یاد می‌دهد که چگونه از صندلی چرخدار با خیال راحت استفاده کنید. بعد از قطع عضو، راه رفتن با عصا یا به صورت لی لی راه رفتن را توصیه نمی‌کنیم. دلایل این امر عبارتند از:
- خطر افتادن شما بیشتر می‌شود
- تعادل شما تغییر می‌کند
- پای باقیمانده شما ممکن است در معرض آسیب قرار بگیرد (به ویژه اگر دیابت دارید یا قطع عضو شما به دلیل گردش خون ضعیف است)
- ممکن است تورم بدنتان افزایش یابد
چگونه از پروتز پا بعد از قطع عضو استفاده کنم؟
تا زمانی که اندام باقیمانده شما به اندازه پایدار نرسد، از پروتز موقت استفاده خواهید کرد. این دوره زمانی می‌تواند 2 تا 6 ماه طول بکشد. سپس ممکن است پروتز قطعی (که بعضاً دائمی نیز نامیده می‌شود) خود را دریافت کنید. این پروتز ممکن است ظاهر طبیعی‌تری داشته باشد و یا دارای قطعات پیشرفته‌تری باشد. یا ممکن است شما همچنان به استفاده از پروتز موقت ادامه دهید و به عنوان پروتز قطعی از آن استفاده کنید. در این مرحله می‌آموزید که چگونه:
- پروتز را بپوشانید و دربیاورید
- ضخامت لایه جوراب خود را تنظیم کنید
- با استفاده از میله‌های موازی با پای مصنوعی خود قدم بزنید
- از ابزار کمکی برای راه رفتن استفاده کنید (مانند واکر یا عصا)
- در صورت امکان بدون کمک قدم بزنید
- از افتادن جلوگیری کنید
- پروتز را مراقبت و تمیز کنید
- به تدریج مدت زمان استفاده از پای مصنوعی خود را افزایش دهید
چه زمانی بعد از عمل می‌توانم به فعالیت‌های روزانه ادامه دهم؟
زمانی که به طور کامل آماده شوید می‌توانید فعالیت‌های بسیاری را که بخشی از زندگی شما بوده است، از سر بگیرید. اما زندگی ممکن است چالش‌های جدیدی را برای شما به وجود آورد. هرچه فعالیت خود را بیشتر می‌کنید این اهداف را در خاطر داشته باشید:
- برای حفظ سلامتی خود با تیم بهداشتی خود کار کنید
- یک سیستم پشتیبانی از خانواده و دوستان ایجاد کنید
- به فعالیت‌های معنی‌دار مانند شغل، کار داوطلبانه یا فعالیت‌های اجتماعی بازگردید
- تکنیک‌های مقابله مانند مدیتیشن و آرامش را تمرین کنید تا در هنگام بروز چالش‌های جدید به شما کمک کند
آیا می‌توان از قطع پای دیابتی پیشگیری کرد؟
بهترین راه برای جلوگیری از قطع عضو و سایر عوارض شدید دیابت مدیریت قند خون است. روش‌های مختلفی وجود دارد که می‌توانید این کار را انجام دهید، از جمله:
- پیروی از یک رژیم غذایی سالم شامل گوشت‌های بدون چربی، میوه و سبزیجات، فیبر و غلات کامل
- اجتناب از آب و نوشابه شیرین
- کاهش استرس
- ورزش کردن به مدت حداقل 30 دقیقه در روز
- حفظ وزن و فشار خون سالم
- چک کردن مرتب قند خون خود
- مصرف انسولین و سایر داروهای دیابت طبق دستور پزشک
مراقبت مناسب از پا ممکن است به شما در جلوگیری از بروز زخم کمک کند. برخی از نکات مربوط به مراقبت از پا عبارتند از:
- هرروز تمام پای خود را چک کنید. به دنبال قرمزی، زخم، کبودی، تاول و تغییر رنگ‌ها باشید.
- از یک آینه ذره‌بینی برای کمک به نگاه دقیق‌تر به پاهای خود استفاده کنید.
- اگر قادر به چک کردن پای خود نیستید، بگذارید شخص دیگری آن را برای شما بررسی کند.
- به طور مرتب پاهای خود را برای چک کردن میزان حساسیت با استفاده از یک پر یا جسم سبک دیگر بررسی کنید.
- مرتباً احساس گرمی و سردی پاهای خود را بررسی کنید.
- جوراب‌های نازک و تمیز بپوشید که کش پلاستیکی نداشته باشند.
- انگشتان پای خود را در طول روز بپیچانید و مچ پا را مرتباً حرکت دهید تا خون در پاهای شما جاری شود.
هرچه سریع‌تر مشکلات پا و علائم نوروپاتی مانند بی‌حسی، سوزش و سوزن سوزن شدن را به پزشک گزارش دهید.
